Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan:

Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği Uyarınca;

Kayıp Katsayıları Hesaplama Metodolojisi:

Dayanak

Madde 1- (1) Bu Metodoloji; 14.04.2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin (Yönetmelik) geçici 10 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Amaç

Madde 2- (1) Bu Metodolojinin amacı; Yönetmelik uyarınca uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi konfigürasyonu içerisinde yer alan ölçüm sistemlerine uygulanacak hat ve transformatör kaybının tespit edilmesinde izlenecek yöntemin belirlenmesi ile iletim kayıp katsayısının hesaplanmasında, 4628 sayılı Kanunda tanımlanan iletim tesislerine ait bileşenlerden hangilerinin kapsam içerisinde olduğunun belirlenmesidir.

İletim ve dağıtım sistemi itibari bağlantı noktaları ve kayıp uygulamaları

Madde 3- (1) Ölçüm noktası konumları itibariyle itibari sistem bağlantı noktaları, uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi konfigürasyonu içerisinde yer alan ölçüm sistemlerine hangi kayıp katsayılarının uygulanacağı, iletim ve dağıtım sistemi bazında kayıp katsayısı hesaplamalarında hangi hat ve transformatörlerin dikkate alınacağı bu metodoloji ekinde yer alan tablolar ile açıklanarak belirlenmiştir.

• Üreticilere yönelik teknik kayıp uygulamaları (Ek-1) uyarınca,
• Tüketicilere yönelik teknik kayıp uygulamaları (Ek-2) uyarınca,
• Özel durumlara yönelik teknik kayıp uygulamaları (Ek-3) uyarınca,

gerçekleştirilecektir.

Transformatör Kayıp Katsayılarının (TKK) hesaplanması

Madde 4- (1) Transformatör Kayıp Katsayıları (TKK) aşağıda yer alan tablolar ve formüller uyarınca hesaplanır.

Genleşmeli ve Hermetik Tip Transformatör Güçlerine Göre Boşta ve Yükte Kayıplar:

Nominal Transformatör Gücü ( Pn)	İşletme Gerilimi	Boşta Kayıplar (Pb)	Yükte Kayıplar (Pcu)
kVA	kV	kW	kW
50	15	0,19	1,10
	33	0,23	1,25
100	15	0,32	1,75
	33	0,38	1,95
160	15	0,46	2,35
	33	0,52	2,55
250	15	0,65	3,25
	33	0,78	3,50
400	15	0,93	4,60
	33	1,12	4,90
630	15	1,30	6,50
	33	1,45	6,65
800	15	1,50	8,50
	33	1,75	8,70
1.000	15	1,70	10,50
	33	2,00	10,50
1.250	15	2,10	13,00
	33	2,25	13,00
1.600	15	2,60	17,00
	33	2,80	17,00

TEİAŞ İletim Sisteminde Kullanılan Transformatör Güçlerine Göre Boşta ve Yükte Kayıplar:

Nominal Transformatör Gücü ( Pn)	İşletme Gerilimi	Boşta Kayıplar (Pb)	Yükte Kayıplar (Pcu)
MVA	kV	kW	kW
31,25	154	23	185
62,5	154	30	250
100	154	60	310
125	154	80	330
150 (oto transformatör) 380/154	380	54	298
250  (oto transformatör) 380/154	380	83	450
345 MVA Grup Transformatörü	380	150	687

a) Uzlaştırmaya esas ölçüm değerinin okunduğu sayacın tek yönlü olması durumunda:

Kayıp; olmak üzere;

1) Çekiş yönünde transformatör kayıp katsayısı TKK_ç hesabında,

formülü uygulanır,

2) Veriş yönünde transformatör kayıp katsayısı TKK_v hesabında,

formülü uygulanır ve

olduğu durumda olacağı (E_t: uzlaştırmaya esas değer) ve negatif işaretli E_t değeri aslında tüketim anlamına geldiği için hesaplanan  tüketim değeri olarak uzlaştırma hesaplarına yansıtılır.

b) Çift yönlü veriş çekiş ölçüm noktalarının üretim ve tüketim değerlerinin her ikisinin de “0” olduğu durumda, transformatör kayıptan dolayı yalnızca çekiş yaptığından sadece çekiş tarafında TKK hesaplanır.

c) Çift yönlü veriş çekiş ölçüm noktalarından aynı uzlaştırma dönemi içerisinde hem veriş hem de çekiş değeri okunduğu takdirde;

,      ,

olmak üzere ve:

1) Çekiş Yönünde Kayıp;  olmak üzere;

formülü uygulanır,

2) Veriş Yönünde Kayıp;  olmak üzere;

formülü uygulanır.

ç) Uzlaştırmaya esas ölçüm değerinin “0” olması durumunda kayıp katsayısı hesaplama formülünde bulunan “E” enerji miktarı değerinin sonucu tanımsızlığa götürmemesi için, limitsel yaklaşımlar ve programın hane hassasiyeti göz önünde bulundurularak E değeri “0” yerine 1*10^-3 olarak girilir.

d) Listede bulunmayan transformatörler için transformatörlerin fabrika test değerleri baz alınarak, yukarıdaki formül uyarınca hesaplanacak kayıp katsayıları uygulanır.

TKK: Transformatör Kayıp Katsayısı

P_b: Boştaki transformatör kayıpları (kW)

P_cu: Yükteki transformatör kayıpları (kW)

E: Transformatörden aktarılan aylık enerji miktarı (kWh)

E_v: Transformatörden aktarılan aylık sisteme veriş yönlü enerji miktarı (kWh)

E_ç: Transformatörden aktarılan aylık sistemden çekiş yönlü enerji miktarı (kWh)

P_n: Nominal transformatör gücü ( kVA)

T: Aylık saat miktarı ( h)

Cos φ: Güç faktörü (=0,95)

K_v: Veriş yönünde kayıp

K_ç: Çekiş yönünde kayıp

Hat Kayıp Katsayılarının (HKK) hesaplanması

Madde 5- (1) Hat Kayıp Katsayıları (HKK) aşağıda yer alan formül uyarınca hesaplanır.

HKK: Hat Kayıp Katsayısı

ρ: Kullanılan iletkenin özdirenci (Ώ mm²/m)

L: Hat uzunluğu (m)

S: Hat kesiti (mm²)

E: Hattan geçen aylık enerji miktarı (kWh)

U_n: Hat gerilimi (kV)

D: Hattın devre sayısı (tek devreli hat =1, çift devreli hat=2)

T: Aylık saat miktarı (h)

Cos φ: Güç faktörü (=0,95)

İletim sistemi kayıp katsayılarının belirlenmesi

Madde 6- (1) Yönetmelik çerçevesinde belirlenecek olan iletim sistemi kayıp katsayılarının hesaplanmasında, bu metodoloji ekinde yer alan itibari bağlantı noktaları ile tanımlanmış olan iletim sistemi konfigürasyonu esas alınır.

Metodolojinin uygulamaya konulması ve tarafların görevleri

Madde 7- (1) TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, her bir ölçüm noktası için Metodolojiyi dikkate alarak transformatör kaybı ve/veya hat kaybı uygulanıp uygulanmayacağını tespit eder ve Piyasa İşletmecisine bildirir. Transformatör ve/veya hat kaybı uygulanması gereken durumlarda transformatöre ve/veya hatta ait transformatör ve hat kayıp katsayısı formülüne ilişkin karakteristik bilgiler TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından, tek hat şemasına işlenir ve ilk endeks tespit tutanağı ile birlikte Piyasa İşletmecisine 10 iş günü içerisinde teslim edilir. Söz konusu yeni konfigürasyonlar takip eden ilk faturalama dönemine ilişkin uzlaştırma hesaplamalarında kullanılır.

Yürürlük

Madde 8- (1) Bu Metodoloji 01/01/2011 tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 9- (1) Bu Metodolojiyi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı yürütür.